Znak towarowy. Definicja i przykłady

Potocznie na znak towarowy mówi się „znak handlowy”, „znak firmowy”, „nazwa firmy” lub „logo”. Jaka jest jednak definicja znaku towarowego?Według informacji zamieszczonej na stronie Urzędu Patentowego, znakiem towarowym może być każde oznaczenie, które można przedsta wić w sposób graficzny, jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia w obrocie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.

Wyraz jako znak towarowy

Dla oznaczenia produktów przedsiębiorstwa można zarejestrować w urzędzie znak słowny. Zarejestrowany może być wyraz, slogan, czy zdanie („Just do it”). Podczas rejestracji znaku słownego bez znaczenia pozostaje wielkość czy kolor czcionki, ponieważ chronione jest brzmienie znaku, a nie jego wygląd. Zaletą zastrzeżenia znaku słownego jest możliwość dowolnej zmiany sposobu przedstawiania chronionej nazwy. Każdy znak towarowy, który ma zostać zarejestrowany, musi tworzyć oryginalną, fantazyjną całość. Oznaczenie takie powinno więc charakteryzować się zdolnością:

• odróżniającą, 
• konkretną (oznaczenie w ogóle musi nadawać się do pełnienia funkcji znaku towarowego)  
• abstrakcyjną (oznaczenie ma nadawać się do pełnienia funkcji znaku dla konkretnych towarów).

Warto pamiętać, że nie udziela się praw ochronnych na znaki towarowe, które składają się wyłącznie z elementów służących w obrocie do wskazania:

• rodzaju produktów (nie można więc zarejestrować nazwy „Meble” dla mebli),
• pochodzenia (nie ma mowy o rejestracji słowa „Polska” dla jakiegokolwiek towaru, ponieważ doprowadziłoby to do sytuacji, gdy konkurencja nie może informować o pochodzeniu swoich towarów, gdyż godziłoby to w cudze prawo),
• jakości (zakaz rejestracji słów opisujących produkt, np. „najlepszy”, „doskonały”, „tradycyjnie”, chyba że w połączeniu z innymi wyrazami).

Podobnie nie zostaną udzielone prawa ochronne na znaki składające się wyłącznie z elementów oznaczających wartość, przeznaczenie, sposób wytwarzania, skład, funkcje lub przydatność.

Przykładami znaków słownych są:

• ADIDAS
• HERBALIFE
• PHILIPS
• JUST DO IT

Rejestracja grafiki jako znaku towarowego

Jest jak najbardziej możliwa. Grafika to nic innego jak logo firmy. Może być to rysunek, którym oznaczane są produkty, a także ornament lub grafika znajdująca się na opakowaniu produktów. W tym wypadku kolorystyka oraz proporcje mają znaczenie. Jako graficzny znak towarowy można zarejestrować także kompozycję kolorystyczną. Co ciekawe, w Urzędzie Patentowym dwukrotnie udało się zarejestrować pojedynczy kolor. Jest to odcień „lila” używany przez firmę Milka dla czekolad i ciastek a także kolor pomarańczowy, używany przez przedsiębiorstwo telekomunikacyjne Orange. Uzyskanie prawa ochronnego na znak kolorystyczny było możliwe, ponieważ przedstawiciele popularnych koncernów zdołali udowodnić, że w wyniku intensywnego użytkowania tych  kolorów oraz poniesienia dużych nakładów na promocję, oznaczenia te nabyły tzw. wtórną zdolność odróżniającą, a więc z symboli na ogół nienadających się do odróżnienia pochodzenia produktu, stały się znakiem rozpoznawczym, które z łatwością są kojarzone przez przeciętnego odbiorcę jako pochodzące od przedsiębiorstwa Milka lub Orange. Dobrym przykładem zarejestrowanej grafiki jest też trójkątny symbol aplikacji Google Drive, stworzonym z koloru żółtego, niebieskiego oraz zielonego.

Znaki słowno-graficzne

Jak nazwa wskazuje, jest to połączenie znaku słownego ze znakiem graficznym. Przejawia się więc poprzez umieszczenie na jednej płaszczyźnie grafiki razem z wybranym słowem lub zdaniem. Plusem wyboru takiej formy rejestracji jest możliwość zwiększenia „fantazyjności” słowa lub słów, których oryginalność nie jest wystarczająca, jak miało to miejsce w przypadku błękitno-białej grafiki z narysowaną szklanką wody oraz podpisem „dobra woda”. Pomimo że nie możliwym byłaby rejestracja oznaczenia „dobra woda” jako znaku słownego, w połączeniu z oryginalną grafiką było to możliwe.Innymi przykładami zarejestrowanych znaków słowno-graficznych jest np. napis PUMA w towarzystwie czarnej skaczącej pumy lub też czerwono- biały znaczek orła z podpisem Orlen.

Znaki przestrzenne

Zarejestrowanie formy przestrzennej jako znaku towarowego jest kolejnym, ciekawym sposobem na promowanie swojej marki. Znak przestrzenny to trójwymiarowa forma przybierająca postać przede wszystkim kształtu opakowania czy produktu, ale nawet układu wnętrza sklepu. W ten sposób Apple zarejestrował w USA jako znak towarowy układ wnętrza swoich salonów firmowych! Niezwykle rozpoznawalnymi znakami przestrzennymi są także trójwymiarowe opakowania czekolady Toblerone, czy popularna na całym świecie szklana butelka Coca-Coli.

Znaki dźwiękowe

Bardzo łatwo zapadają w pamięć odbiorcy, dlatego melodie, sygnały i dźwięki mogą być skutecznym sposobem na reklamowanie produktu. Chyba każdy zna doskonale dźwięk włączającej się Nokii lub odgłos ryczącego lwa na czarnym tle na początku filmów wyprodukowanych przez Goldwyn Pictures. Aby mogły być zarejestrowane, powinny mieć zdolność odróżniającą, a także dać się przedstawić graficznie. O ile pierwszy wymóg nie jest wyjątkowo trudny do spełnienia, o tyle drugi budzi pewne kontrowersje. Obecnie wymagane jest złożenie opisu dźwięku razem z przedstawieniem graficznym (stenogram). Konieczne jest także dołączenie taśm magnetofonowych lub pliku w formacie .mp3 z zapisem nagranego dźwięku.

Smaki i zapachy jako znaki towarowe

Teoretycznie definicja znaku towarowego nie wyklucza rejestracji zapachu lub smaku, jednak problem pojawia się w związku z wymogiem graficznego przedstawienia takiego oznaczenia. Podjęto wiele prób, jednakże zwykle kończyły się one porażką. Jedynym zapachem, który udało się dotychczas zarejestrować, był „zapach świeżo skoszonej trawy”, jednak OHIM (obecnie EUIPO) uznał to następnie za błąd i zapowiedział, że ochrona na ten znak nie zostanie przedłużona. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że podanie wzoru chemicznego, opisu słownego, złożenie próbki zapachu czy nawet kombinacja wszystkich tych elementów nie wystarczy, aby wymóg graficznego przedstawienia znaku został spełniony.

Definicja znaku towarowego jest więc bardzo ogólna. Pozostawia zgłaszającym dowolność w wyborze zarówno rodzaju znaku, jak i w sposobie jego przedstawienia. Pozwala to cieszyć się szeroką ochroną prawną, zwłaszcza gdy przedsiębiorcy decydują się na ochronę kilku typów oznaczeń, poprzez łączenie np. oznaczeń słownych, z oznaczeniem graficznym lub przestrzennym. Tak szeroka ochrona jest bronią w walce z konkurencją oraz dobrym sposobem na dotarcie do potencjalnych konsumentów.